Daarvoor is het alleen wel nodig dat je begrijpt wat hoogbegaafdheid is. En hoogbegaafdheid is in de basis een optelling van diverse eigenschappen die een kenmerkende en typerende uitwerking hebben op jouw levensloop. Het heeft invloed op alle onderdelen in jouw leven, werk en relaties. Ongeacht of je weet dat je hoogbegaafd bent.

Als hoogbegaafde ben je bijvoorbeeld op veel vlakken fundamenteel anders dan de mensen om je heen. Dat voel je dan zelf ook. Jouw perspectief op de wereld is bovendien anders, je denkt, voelt, ervaart en doet anders. In contact met niet-gelijkgestemden ervaar je daardoor regelmatig dat je leeft en communiceert op een andere frequentie wat meebrengt dat je elkaar niet altijd goed begrijpt.

Hoogbegaafdheid is meer dan slim zijn

Belangrijk daarbij is dat je hoogbegaafdheid niet ziet als iets dat alleen te maken heeft met intelligentie. Een bovengemiddelde intelligentie is namelijk wel een kenmerk, maar niet het enige kenmerk en vaak ook niet het makkelijkste kenmerk om je in te herkennen. Wanneer je op een IQ test onder de 130 scoort, maar boven de 120 word je gekenmerkt als meerbegaafd. Terwijl die constatering erg zwart-wit is, het is een momentopname en daarmee niet in één test volledig goed te bepalen.

In onze samenleving wordt hoogbegaafdheid nog wel vaak gelijkgesteld met slim en succesvol zijn. Dit soort misvattingen houden in stand dat veel hoogbegaafden die dit nog niet over zichzelf weten ook niet snel hun antwoorden gaan zoeken binnen hoogbegaafdheid. En als iemand ze wijst op hoogbegaafdheid, ontkennen veel hoogbegaafden dat in eerste instantie simpelweg omdat ze er een totaal verkeerd beeld bij hebben. Hoogbegaafdheid is namelijk meer dan een IQ score of de resultaten die je behaalt.

Als hoogbegaafde ervaar je bovendien vaak een verschil tussen wat jij denkt en wilt en wat jouw omgeving van jou verwacht. Wanneer je hier niet aan voldoet, kun jij je vooral onbekwaam voelen, of zelfs alsof je “faalt” in het leven. Dat staat haaks op het beeld dat vaak geschetst wordt bij hoogbegaafdheid; denk aan het beeld van de Einsteins en de genieën.

Onbewust en bewust wordt er in onze samenleving bovendien nog een bepaalde status aan ontleend. Dat maakt het voor hoogbegaafden ook moeilijker om ermee naar buiten te komen.

Je onbegrepen voelen

Bij Gifted People horen we regelmatig verhalen van hoogbegaafden die het niet tegen hun vrienden, collega’s, familie of zelfs hun partner durven te vertellen en zich daardoor vaak onbegrepen voelen. Het lijkt soms wel alsof hoogbegaafdheid iets is om je voor te schamen, iets wat je niet over jezelf mag zeggen. Maar hoogbegaafdheid zegt niets over beter of hoger zijn; het zegt iets over de soort begaafdheid die we bezitten en daarmee welke rol passend is (in het ebook lees je daar meer over).

Het is belangrijk dat je open kunt zijn over jouw (mogelijke) hoogbegaafdheid. Naar jezelf en naar anderen toe. En dat je meer gaat ontdekken over hoogbegaafdheid. Het vertelt je namelijk veel over hoe jij bedraad bent. Deze inzichten kun je vervolgens delen met anderen waardoor je ook meer onderling begrip kunt gaan creëren.

Uiteindelijk gaat het ook niet om het label, het gaat erom dat je steeds beter gaat begrijpen wat het voor jou betekent. Want als je hoogbegaafdheid aan de kant schuift terwijl het wel relevant voor je is, zul je eerder de valkuilen van hoogbegaafdheid gaan ervaren dan dat je de gaven ervan kunt benutten.

Ben ik nou de enige die dit ziet?

Als hoogbegaafde merk je bijvoorbeeld in sociale situaties vaak dat de mensen om je heen zich goed kunnen vinden in een bepaalde aanpak terwijl jij een geheel andere zienswijze hebt. Daar waar negen mensen zeggen: ‘Hier gaan we rechts’, ben jij de enige die dan denkt dat het links moet zijn. Jij ziet bepaalde problemen al van een afstand aankomen terwijl de mensen om je heen dat steeds maar niet lijken te zien.

Hierdoor kun je frustratie en een gevoel van machteloosheid gaan ervaren. Het kan er ook voor zorgen dat je steeds meer de conclusie trekt dat de meerderheid het wel beter zal weten, en dat wat jij zelf denkt daarom onjuist is. Uiteraard heeft dit een negatief effect op je zelfvertrouwen. Het kan er bovendien toe leiden dat je aan jezelf gaat twijfelen, jezelf misschien “dom” gaat vinden en dat je het vertrouwen in je eigen intuïtie verliest. Je gaat de overtuiging ontwikkelen dat je maar beter niet kunt zeggen wat je ziet of denkt. En als gevolg kun je jouw unieke zienswijze en jouw unieke kwaliteiten niet inzetten.

Dit alles maakt het dan nog moeilijker om over jezelf te denken dat jij hoogbegaafd zou kunnen zijn en het vergroot de kans dat jij je maar gaat aanpassen, één van de meest voorkomende valkuilen bij hoogbegaafden.

Aanpassen; proberen te zijn wie je niet bent

Aangezien je als hoogbegaafde al snel merkt dat je anders bent dan de rest, gebeurt het vrijwel automatisch dat jij jezelf gaat aanpassen. Dit gebeurt overigens al op hele jonge leeftijd. In de eerste zes weken dat je naar school gaat, leer je al hoe je jezelf kunt vormen naar jouw omgeving. Daarom is passend onderwijs voor hoogbegaafden ook zo belangrijk.

Vanaf het naar school gaan ben je als hoogbegaafde in een niet-passende omgeving dus al bezig om iets te zijn wat je niet bent. Dit is heel dubbel. Enerzijds zorgt het ervoor dat je kunt voldoen aan wat er van je verwacht wordt en dat je in een bepaald opzicht kunt mee functioneren in de groep. Anderzijds moet je ook veel inleveren van wie je bent.

Als mens hebben we allemaal verbinding en hechte relaties met andere mensen nodig. Maar niet al het menselijk contact dat je hebt is passend en voedend. Je hebt namelijk mensen nodig die jou intellectueel en verbaal kunnen uitdagen. Aan de hand van ontwikkelingsgelijken kun jij jezelf ook verder ontwikkelen.

Omdat de groep hoogbegaafden slechts zo’n 2.5% van de samenleving bevat, is de kans best klein dat je meerdere gelijkgestemden in jouw omgeving hebt. In omgevingen met weinig gelijkgestemden, voel jij je al snel de vreemde eend in de bijt. Dan blijft ook jouw verlangen naar hechte relaties onvervuld. Zelfs als je wel veel contact hebt met mensen of veel mensen als vrienden ziet.

De angst om door de mand te vallen

Vanwege het aanpassen, kun je daarnaast het gevoel ontwikkelen dat je steeds een ‘rol’ speelt en moet spelen. Wat in die zin ook zo is. Je probeert ergens in te passen waar je niet thuishoort. Vaak vooral omdat het lastig te ontdekken is waar je dan wel in thuishoort. Het anders-zijn is bovendien niet iets wat gemakkelijk onder woorden te brengen is. Het is iets wat je ervaart en diep van binnen voelt, maar wat je niet per se goed kunt verklaren of uitleggen.

Het nadeel van bovengemiddeld aanpassen is dat het ontzettend veel energie kost. Met de nadruk op bovengemiddeld. Een beetje aanpassen is namelijk niet erg. Dat doen we allemaal in contact met de anderen. Alleen dan kunnen we verbinding maken met elkaar. Maar een beetje aanpassen, laten we zeggen 10% van jezelf, is iets anders als jezelf bovengemiddeld aanpassen. Dat komt eerder neer op 90% niet jezelf zijn.

Dit brengt dan meteen ook de angst mee dat je op ieder moment door de mand kunt vallen. Dat anderen gaan zien dat jij niet bent wie jij je voordoet. Wat ook zo is. Bovendien zorgt het ervoor dat je steeds verder verwijderd raakt van jezelf. Van de persoon die je bent en de weg die jij te gaan hebt. Daardoor zul je het moeilijk vinden om vragen te beantwoorden als: ‘Wie ben ik?’, ‘Wat wil ik?’ en ‘Wat heb ik nodig?’

Grenzen overschrijden en opgestapelde boosheid

Een laatste belangrijk gevolg van het bovengemiddeld aanpassen is dat er steeds over jouw grenzen heen wordt gegaan door zowel jezelf als de mensen om je heen. Als jij je steeds aanpast, is het namelijk nodig dat je loslaat aan jouw eigen grenzen. Je doet dingen die eigenlijk niet bij je passen. Je laat jouw eigenheid niet zien. Je gaat door terwijl je eigenlijk zou moeten stoppen. Je accepteert dingen die je eigenlijk niet zou willen accepteren. Allemaal om in stand te houden wat jij denkt dat de bedoeling is. Het is een vorm van overleven op een plek die niet ingericht is op de persoon die jij bent. 

Hoewel het aanpassen op de voorgrond ervoor zorgt dat je naar verwachting kunt functioneren, gebeurt erop de achtergrond nog iets. Je stapelt namelijk boosheid op. Dit is een natuurlijke reactie op het overschrijden van grenzen. Wanneer deze boosheid lange tijd blijft opstapelen terwijl jij het probeert te onderdrukken, heb je op een bepaald moment zoveel intern opgebouwd, dat er ineens kleine ontploffingen ontstaan die soms niet goed te verklaren zijn (‘Waarom word ik hier nou zo boos over?’). Dat zijn allemaal signalen die aangeven dat jouw grenzen te lang zijn overschreden en dat de omgeving en wat jij doet niet aansluit bij wie je bent en wat jij nodig hebt.

De gave van het anders zien en ervaren

We hebben het nu gehad over enkele valkuilen en de gevolgen daarvan die hoogbegaafdheid kunnen meebrengen. Maar gelukkig brengt hoogbegaafdheid aan de andere kant ook bijzondere gaven mee.

Denk bijvoorbeeld aan het vermogen om de wereld anders te zien. Daarmee kun je zien wat voor anderen verborgen blijft. Je kunt bovendien zien hoe de wereld zou kunnen zijn. Je kunt verder kijken dan wat er nu mogelijk is en je bent daardoor in staat om vernieuwende, soms zelfs vooruitstrevende, ideeën te bedenken die kunnen bijdragen aan deze betere wereld. Door jouw unieke gezichtspunt kun je ook nieuwe initiatieven bedenken, verschillende initiatieven samenbrengen tot iets nieuws of andere manieren ontdekken om dingen te doen.

Aan de andere kant kan deze gave ook als een last voelen. Zeker als je de lat hoog legt, kun je bijvoorbeeld overtuigd raken dat jouw gewenste norm niet behaald kan worden. Je kunt de hypocrisie en absurditeiten van het leven zien en de onlogische dingen die in de samenleving plaatsvinden. Maar als je merkt dat jij de enige bent die dit in de gaten heeft, of dat jouw omgeving jouw idealen niet begrijpt of steunt, kun je daar erg gedemotiveerd en teleurgesteld door raken en je erg alleen voelen.

Als je hier herkenning in vindt, zie dit dan vooral als een mogelijkheid om te ontdekken wat past bij jouw weg. Dat waar jij jezelf zo druk, boos of verdrietig over kunt maken, geeft namelijk aan dat jij er iets in te betekenen hebt. 

Weet ook dat je met jouw anders-zijn een andere rol in de samenleving te vervullen hebt. Het is voor jou niet de bedoeling dat je doet wat de rest doet. Met jouw anders-zijn, met jouw andere manier van denken en de wereld zien, kun je veel waarde toevoegen aan de wereld om je heen. Daarom is het belangrijk dat je gaat begrijpen hoe jij in elkaar zit en wat jij dan te doen hebt.

Hoogbegaafdheid is geen garantie voor vastlopen

Daarnaast is het goed om te onthouden dat hoogbegaafdheid geen garantie is voor vastlopen of voor succes. Dit is vooral afhankelijk van de mate waarin jij jezelf kent en doet wat bij jou past. Als je herkenning vindt in hoogbegaafdheid, onderzoek dan vooral wat dat voor jou betekent. Hoe het jou anders maakt. Niet om jezelf te willen distantiëren of onderscheiden van anderen, maar omdat juist dat wat jou anders maakt, bepaalt wat wel en niet passend is voor jou.

Weet ook dat als jij met bepaalde (unieke/vooruitstrevende) ideeën of zienswijzen komt, niet iedereen gelijk zal begrijpen wat je bedoelt of zien wat jij ziet. Het is aan jou om het dan toch in beweging te gaan zetten want zodra er iets tot stand komt, kunnen anderen zien wat je hebt bedoelt. Dan ga je merken dat mensen gemakkelijker gaan aanhaken. Het is nodig dat je gaat oefenen met het krijgen en versterken van het vertrouwen in jezelf en dat je meer gaat vertrouwen op jouw eigen intuïtie. 

Meer ontdekken over hoogbegaafdheid?

Herken jij je in dit artikel? En voel je dat je hier iets mee moet? Dan helpen we je graag verder op weg. Wij geloven dat jij nog veel mooie dingen in deze wereld te doen hebt en dat het ontzettend zonde is als je dat niet aan het doen bent. Voor jou én voor de wereld. Binnenkort staat er een Gratis Online Masterclass over hoogbegaafdheid gepland waarin je nog meer ontdekt over hoogbegaafdheid, en ook over hoe wij jou kunnen helpen bij het erachter komen van wat voor jou de bedoeling is.

Je kunt je hier aanmelden voor de eerstvolgende masterclass die nog niet vol zit.