Sta je in ‘s ochtends op met zin in je werkdag? Of ga je met steeds meer tegenzin naar je werk? In dat laatste geval is het belangrijk om dit tijdig te signaleren, zodat je kunt bijsturen. Als je met tegenzin naar je werk gaat, is de kans namelijk groot dat je gaat of al bent vastgelopen in je werk. Vastlopen in je werk kan voorkomen in verschillende vormen en gradaties. Je kunt denken aan disfunctioneren omdat je werk niet bij je past. Je kunt ook denken aan een burn-out, bore-out of een depressie. In dit artikel bespreken we wat de achtergrond van het vastlopen op je werk is, hoe je de oorzaken tijdig kunt herkennen en wat je kunt doen als je vastloopt of dreigt vast te lopen.

Ontevreden op werk

Vastlopen in je werk komt niet uit het niets. Al in een vroeg stadium ervaar je een bepaalde mate van ontevredenheid op je werk die maar blijf toenemen. Je bent bijvoorbeeld ontevreden over hoe dingen gaan en je ziet steeds meer dingen die niet gaan zoals het zou horen. Je bent ontevreden over het werk dat je moet doen en daar waar je vroeger zonder problemen dat stapje extra zette, is de bereidheid daarvoor nu ver te vinden. Of je bent ontevreden over de samenwerking met anderen en daardoor kun je steeds minder hebben van collega’s, klanten en je leidinggevende. Als je een bepaalde mate van ontevredenheid ervaart op werkgebied, kun je jezelf de volgende vragen stellen om te onderzoeken waarom dat is:

1. Word ik blij van de omgeving waarin ik werk? Heb ik een fijne werkplek met voldoende licht en zonder storende geluiden?
2. Heb ik collega’s waarmee ik fijn samenwerk en waarbij ik het gevoel heb dat ze mij begrijpen of in ieder geval voldoende bereidwillig zijn?
3. Heb ik een leidinggevende die openstaat voor mijn zienswijze en die mij de mogelijkheid geeft om mijn werk tot in zekere mate op mijn manier uit te voeren?
4. Heb ik werk dat mij voldoende uitdaagt en mij helpt verder te ontwikkelen?
5. Ervaar ik voldoening en zingeving in het werk dat ik doe?

De vragen waar je ‘nee’ op hebt geantwoord, geven je inzicht in waar je verder naar mag gaan kijken en waar het wenselijk is om iets te veranderen.

Een onprettige werkomgeving

Als je bijvoorbeeld merkt dat je niet blij wordt van de omgeving waarin je werkt, dan zal dat een grote rol spelen in het ervaren van ontevredenheid. Een onprettige werkomgeving ontstaat als de werkomgeving niet genoeg aansluit bij jouw manier van zijn, denken, doen en voelen. Misschien heb jij bijvoorbeeld een groot verantwoordelijkheidsgevoel en een groot rechtvaardigheidsgevoel.

Dan kan frictie ontstaan of conflicten als je iets ziet gebeuren wat niet eerlijk is of wat niet klopt. Zeker als je leidinggevende het ook nog een beetje afwimpelt. Of je werkt tot diep in de nacht door om een deadline te halen terwijl je collega zich er in jouw ogen gemakkelijk vanaf heeft gemaakt. Dat verslechtert jouw plezier en vertrouwen in de samenwerking. Daarnaast kun je een mismatch ervaren met je collega’s of leidinggevende.

Je leidinggevende is bijvoorbeeld heel autoritair terwijl jij juist een omgeving nodig hebt waarin je op gelijkwaardige basis werkt en waarin je ruimte en vrijheid krijgt om je werk te doen. Of jouw collega’s zijn zo anders bedraad dat jullie elkaar vaak niet begrijpen. Misschien ontstaat er zelfs vijandigheid of pestgedrag omdat ze geen hoogte van jou krijgen. Om een onprettige werkomgeving op te lossen (of te voorkomen), kun je een aantal dingen zelf al doen:

1. Zorg dat jij weet hoe jij bedraad bent. Als je herkenning vindt in hoogbegaafdheid, ontdek dan wat dit voor jou meebrengt op werkgebied. Hoe dit jou anders maakt en hoe dit de samenwerking met anderen beïnvloedt.
2. Communiceer over hoe jij werkt naar de mensen om je heen. Leg uit waarom je dingen anders ziet of waarom je iets belangrijk vindt. Misschien kunnen ze niet overal met je in mee, maar je werkt zo samen wel aan begripsvorming over elkaar.
3. Investeer in je werkrelaties. Maak tijd om je collega’s te leren kennen en geef ze de kans om jou te leren kennen. Ja, dat betekent soms wat ‘koetjes en kalfjes’-talk, maar het maakt ook jullie samenwerking gemakkelijker en fijner.
4. Onderzoek wat jouw werkvoorwaarden zijn. Deze voorwaarden omvatten wat jij wenst en nodig hebt in je werk. Deze werkvoorwaarden delen we bij Gifted People op in de fysieke omgeving waarin je functioneert, de inhoud van je werk en de omgang met collega’s, leidinggevenden en ondergeschikten. Meer hierover ontdek je in het boek ‘Nooit meer ruzie met je baas’.
5. Onderzoek als vervolgstap waar je werk niet strookt met wie jij bent en jouw werkvoorwaarden en ga hierover in gesprek met je leidinggevende, zodat je samen kunt onderzoeken wat er qua aanpassingen in je werk mogelijk is.

Ben je op zoek naar nieuw werk? Dan is het slim om heel duidelijk te zijn over hoe jij bedraad bent en over jouw werkvoorwaarden. Dan kun je al in een vroeg stadium zien of deze nieuwe werkomgeving bij jou gaat passen. Het is beter als je er nu samen al achter komt dat het niet gaat passen dan dat je ergens met goede moed start en binnen een maand alweer vastloopt.

Doorontwikkeling en verveling

Een andere oorzaak in het ervaren van ontevredenheid is een gebrek aan doorontwikkeling en intellectuele prikkeling. Een belangrijk verlangen wat we als mens hebben is namelijk het verlangen naar groei. We willen ons zowel als persoon als in onze vaardigheden kunnen ontwikkelen. Een gebrek hieraan kan leiden tot verveling en vervolgens tot een bore-out. Als je herkenning vindt in hoogbegaafdheid, loop je eerder tegen een gebrek aan groei en ontwikkeling aan dan niet-hoogbegaafden. Je hebt namelijk een snellere groei- en leercurve. Je maakt jezelf bovengemiddeld snel dingen eigen, waardoor je ook bovengemiddeld snel ergens op uitgekeken raakt. Meer hierover ontdek je in dit artikel: ‘Hoe ga je als hoogbegaafde om met verveling?’.

Daarnaast heb je als hoogbegaafde een bovengemiddeld verlangen naar intellectuele prikkeling. Deze prikkeling vind je vooral in activiteiten die gericht zijn op vernieuwing, verbetering en verandering. Je zult daarom ook merken dat je meer moeite hebt met terugkerende taken als je te weinig taken en activiteiten hebt die jou voldoende intellectueel prikkelen. Wanneer dit bij jou het geval is, zul je merken dat je steeds meer op ziet tegen de simpele taken en activiteiten die onderdeel zijn van je werk.

Zelfs de kleine klusjes vergen dan een enorme wilskracht van je. Het is belangrijk om jouw gebrek aan uitdaging en/of groei te delen met jouw leidinggevende. Voor je leidinggevende is het vaak niet zichtbaar dat jij hierin iets mist. Door het te benoemen kunnen jullie samen bekijken hoe dat op te lossen is. Weet ook dat het net zo goed in het belang van jouw leidinggevende is dat jij je kunt ontwikkelen en dat je taken en activiteiten doet die bij jou passen. Als jij je verder ontwikkelt, kun je namelijk een steeds grotere bijdrage leveren aan het bedrijf en wordt er voorkomen dat jij uitvalt. Bovendien zijn de activiteiten die jou uitdaging geven soms ook juist de activiteiten die voor andere medewerkers minder plezierig zijn en waar zij soms ook minder goed in zijn. Daar komt jouw meerwaarde dan nog duidelijker in naar voren.

Voldoening

Naast voldoende mogelijkheden om je te ontwikkelen is ook het ervaren van voldoening een belangrijk element in het voorkomen van ontevredenheid en vastlopen en in het ervaren van werkplezier. Voldoening halen uit je werk ontstaat als aan de volgende voorwaarden wordt voldaan:

1. Je kunt jouw unieke gaven in je werk benutten
2. Je ziet jouw werk als zinvol en belangrijk, en
3. Jouw werk past bij jouw blauwdruk. Jouw blauwdruk is de optelling van wie je bent, wat je wilt en nodig hebt en waar je naartoe op weg bent. Het is dus geen vakje waar je jezelf in plaatst. Je blauwdruk geeft inzicht in wat voor jou belangrijk is, welke doelen en verlangens je hebt en daarmee ook wat jou voldoening en zingeving brengt.

Stel dat jij bijvoorbeeld in je blauwdruk hebt opgeschreven dat het jouw verlangen is om een speciale ontwikkelomgeving op te richten voor kinderen die zijn vastgelopen op school, dan zul je elke dag dat je daarbij mee bezig bent voldoening ervaren. Gedurende je leven kun je meerdere doelen en verlangens hebben die in lijn liggen met jouw blauwdruk. Het werk dat je in het verlengde van jouw blauwdruk doet, of het nu in loondienst is of als ondernemer, gaat je altijd het meeste plezier en voldoening opleveren. Zorg er daarom voor dat je jouw blauwdruk helder hebt.

Hoogbegaafd en vastlopen in werk

In dit artikel hebben we al een aantal redenen aangestipt die ervoor kunnen zorgen dat je vastloopt in je werk. Een aantal redenen van vastlopen zijn daarbij veelvoorkomend bij hoogbegaafden. Denk aan:

• Verveling, snel uitgekeken raken op het werk met als gevolg de bore-out.
• Anders denken, functioneren en communiceren met als gevolg miscommunicatie.
• Behoefte aan autonomie met als gevolg machtsstrijden of conflicten.
• Groot verantwoordelijkheidsgevoel met als gevolg de burn-out vanwege te veel werk op jezelf nemen.
• Groot rechtvaardigheidsgevoel met als gevolg dat je gaat disfunctioneren wanneer je iets ziet wat in jouw ogen niet klopt.
• Perfectionisme en de lat te hoog leggen met als gevolg de burn-out omdat je altijd meer van jezelf verwacht.
• Faalangst met als gevolg dat je onder je niveau blijft functioneren en daardoor niet genoeg uitgedaagd en intellectueel geprikkeld wordt en uiteindelijk in een bore-out terecht komt.

Omdat je als hoogbegaafde fundamenteel anders bedraad bent, passen de meeste werkomgevingen niet vanzelfsprekend aangezien deze niet zijn ingericht op niet-hoogbegaafden. Dit hoeft geen probleem te zijn, als je maar eigenaarschap neemt over je werk.

Stel dat jij bijvoorbeeld prikkelgevoeliger bent dan je collega’s, dan kunnen jouw collega’s er geen probleem mee hebben dat de deur openstaat waardoor je continu mensen voorbij hoort en ziet lopen. Voor jou kan dit een enorm concentratielek zijn. Net als bijvoorbeeld een radio die altijd aanstaat. Eigenaarschap nemen betekent dan dat je dit kenbaar maakt met als doel om samen te onderzoeken of er een middenweg te vinden is. Op sommige momenten kan dan bijvoorbeeld de deur dicht en de muziek uit. En op andere momenten sluit jij jezelf wat meer af. Zo kun je op laagdrempelige wijze jouw werkomgeving steeds meer vormen naar wat jij nodig hebt.

Zorg er daarnaast voor dat je weet wat jij kunt komen brengen en wat jouw meerwaarde is. Want juist wat jou anders maakt, is waar je het verschil in kunt maken. Jij kunt iets wat andere mensen niet kunnen. En als je weet wat dit is en hoe je dit kunt benutten, maak je het gemakkelijker mogelijk voor jezelf om je werk in te richten naar jouw werkvoorwaarden.

Vastlopen in je leven

Naast vastlopen op je werk, kun je vastlopen in je andere levensgebieden. Deze gaan vaak ook hand in hand. Een negatieve werksituatie beïnvloedt bijvoorbeeld je gezondheid, je relaties en de mate waarin je positief over jezelf en je leven denkt. En andersom: als je bijvoorbeeld een relatie hebt die niet werkt, neem je dat mee naar je werk. Je kunt je minder goed concentreren. Je bent emotioneler en sneller overprikkelt. En als gevolg krijg je op je werk ook problemen. Je gaat fouten maken, je bent minder betrokken, je krijgt minder voor elkaar. En je bent ook minder leuk in de omgang voor je collega’s.

Ongeacht waar je vastloopt, creëer je altijd een negatieve spiraal die ervoor zorgt dat je steeds vaster komt te zitten. Als hoogbegaafde zul je daarnaast bovengemiddeld vaak vastlopen in je leven vanuit een existentieel vraagstuk: ‘Waarom ben ik hier op aarde?’ Als het onduidelijk is wat jouw rol hier op aarde is, wat jij te doen hebt en waarmee jij je unieke gaven kunt benutten, kan dit veel onrust geven. Je kunt het gevoel hebben dat je meer zou moeten doen, dat er meer in je zit of dat je jouw tijd aan het verdoen bent. Als idealistische en gevoelige hoogbegaafde, kun je ook het leed van de wereld je enorm aantrekken.

Je hebt misschien het vraagstuk: Als er zoveel ellende is in de wereld, wat heeft mijn bijdrage dan voor zin? Wat in deze gevallen belangrijk is, is dat je gaat onderzoeken wat jouw bijdrage mag zijn. Je kunt niet alles oplossen, maar je kunt wel een verschil maken. Een win-win hierin is dat jij je ergens op richt wat jou aan het hart gaat en dat je daarbij jouw unieke gaven kunt benutten om daadwerkelijk iets bij te dragen. Een andere veelvoorkomende reden van vastlopen in je leven is aanpassen. Als je altijd het gevoel hebt dat je niet kunt zijn wie je echt bent, zul je het moeilijk vinden om jouw plek in de wereld te vinden en om geluk te ervaren. Je zult het moeilijk hebben om hechte relaties aan te gaan en om je verbonden te voelen met andere mensen.

Door jezelf bovengemiddeld veel aan te passen ontneem je ook jezelf en de wereld iets moois. Want hoe mooi is de persoon die jij bent? Hoe uniek zijn jouw gaven en hoe fijn zou het zijn als anderen jou zagen voor wie je echt bent? De enige manier om dit proces van aanpassen om te keren, is door te gaan werken aan jezelf en jezelf toestemming te geven om helemaal jezelf te zijn. Wat daarbij enorm helpt is het opzoeken van omgevingen waarin je gelijkgestemden treft. Want als je omringt bent met gelijkgestemden, is het al een heel stuk gemakkelijker om meer jezelf te zijn.

Jouw zoektocht naar het vinden van werkgeluk

We hebben in dit artikel veelvoorkomende oorzaken van vastlopen benoemd. Als je deze bij jezelf kunt herkennen, kun je hier ook op gaan handelen. Wat daarbij vooral belangrijk is, is dat je helderheid over je blauwdruk hebt. Want, als jij niet weet wie je bent, wilt en nodig hebt, word je continu door de wereld om je heen, heen en weer geslingerd. Je krijgt banen aangeboden die niet passen. Je moet samenwerken met collega’s die jou niet begrijpen.

Je raakt overprikkeld omdat je in een omgeving moet werken die niet op jou is afgestemd. Dit zijn allemaal factoren die je kunt voorkomen en kunt veranderen, als je weet wat jouw blauwdruk is. Zodra je jouw blauwdruk kent, kun je in jouw huidige baan ook gemakkelijker onderzoeken wat je aan verandering wenst, zodat je dit bespreekbaar kunt maken. Of je kunt een nieuwe baan gaan zoeken die beter past bij jou en waarin jij jezelf weer verder kunt ontwikkelen.

Je zult merken dat werkgeluk, geluk ervaren op je werk voortkomt uit een omgeving die past bij jou. Een omgeving waarin je kunt zijn wie jij bent, kunt doen wat je het liefste doet en waarin je de vrijheid krijgt om dat voor een groot deel op jouw manier te doen. En ook al betekent dat soms dat je als hoogbegaafde iets meer moeite moet doen om dat voor jezelf te realiseren, het is absoluut mogelijk.

Meer ontdekken over hoogbegaafdheid