Hoogbegaafden vormen een bijzondere doelgroep, alleen al omdat een deel van deze groep zich niet snel hoogbegaafd zal noemen. Een gedeelte van de hoogbegaafden zal zich eerder vinden in het onbegrepen voelen en gevoelens van eenzaamheid, somberheid en vermoeidheid ervaren. In onze samenleving verstaan we onder hoogbegaafd vaak “uitzonderlijk”. We plakken er een label op dat zegt, deze groep is slimmer en beter. Maar vanuit die gedachte komt de misvatting voort dat hoogbegaafdheid simpelweg gemeten kan worden aan de hand van IQ testen en dat hoogbegaafden het altijd goed doen in het onderwijs en in hun carrière. Hoewel hoogbegaafdheid o.a. gekenmerkt wordt door een hoger dan gemiddeld IQ, is hoogbegaafdheid nog zoveel meer.
Indeling op begaafdheden
Binnen de samenleving kunnen we aan de hand van begaafdheden ook een indeling maken. Dat ziet er dan als volgt uit:
Het grootste gedeelte van de samenleving bestaat uit mensen met normale/gemiddelde begaafdheden. Omdat het de grootste (homogene) groep is, zijn hier ook de meeste van onze instanties, scholen en organisaties op ingericht.
Wanneer je vanaf het midden naar links verschuift, kom je eerst de ‘minderbegaafden’ tegen en daarna de ‘zwakbegaafden’. Daar waar de minderbegaafden tot op zeker hoogte nog wel de aansluiting kunnen maken met de normale samenleving, geldt dit niet voor de groep zwakbegaafden. Er zijn daarom voor deze groep speciale instanties, scholen en organisaties opgericht, zodat ook zij worden voorzien in hun levensbehoeften.
Aan de rechterkant zie je twee groepen begaafden. De eerste groep omvat de ‘schoolse/slimme (hoog)begaafden’. Als de term ‘hoogbegaafd’ binnen het onderwijs valt, worden vooral de studenten die het goed doen door leerkrachten aangewezen als hoogbegaafd. Deze groep ‘slimme begaafden’ hebben veelal interesses die binnen de schoolse kaders aan bod komen. Vaak gaat dat gepaard met hoge motivatie en hoge cijfers. Het zijn de studenten waarvan we zeggen dat ze erg slim zijn, een hoog IQ hebben; de professoren.
Zij kunnen over het algemeen voldoende de aansluiting vinden met de normale samenleving. Voor hen is het belangrijk, en ook voldoende, als zij geprikkeld worden met verdieping, verbreding en versnelling. Dit kan bijvoorbeeld in de vorm van een plusklas waarbij er verbreding wordt geboden in de vorm van Spaanse les.
Een stapje meer naar rechts brengt ons bij de onbekendere groep hoogbegaafden: de ‘niet-schoolse/creatief hoogbegaafden’. Deze groep hoogbegaafden zullen zich niet snel (hoog)begaafd noemen. Hun schoolcarrière verloopt moeizaam en eindigt regelmatig in vroegtijdig schoolverlaten. Sommige hoogbegaafde kinderen of jongeren passen zich dusdanig aan, dat ze wel in het schoolsysteem kunnen blijven functioneren, maar zichzelf daardoor helemaal uitputten.
Daarbij ontstaan ook vaak gedragsproblemen bij hoogbegaafden en emotionele problemen zoals (faal)angststoornissen, onzekerheid, boosheid en depressie. Veel hoogbegaafden voelen zich ook eerder dom dan slim. Het belangrijkste kenmerk van deze groep is dat ze fundamenteel anders zijn, anders denken, anders functioneren en daarom ook vaak de aansluiting missen met de mensen in de normale samenleving. Ze ervaren zelf dat ze op een andere ‘frequentie’ leven. De groep creatief begaafden vormt slechts zo’n 2.5% van de totale samenleving.
De creatief begaafden kunnen vanwege hun anders denken en anders zijn, vaak moeilijk de aansluiting vinden met de samenleving. Toch wordt van hen verwacht dat zij zichzelf dusdanig aanpassen en inpassen om gewoon ‘mee te kunnen doen’. Voor deze groep worden namelijk geen aparte scholen en organisaties gecreëerd.
Overigens is de afbeelding geen weergave van betere en mindere mensen. De termen laag- en hoogbegaafd worden soms onterecht gekoppeld aan een vorm van hiërarchie, maar niemand is minder of meer dan een ander.
Ieder een eigen functie
Ik geloof heel sterk dat ieder mens een eigen functie heeft. Een functie die alleen jij kunt vervullen. Jij hebt namelijk een unieke combinatie van potentie, aanleg, interesses en mogelijkheden.
Voor sommige mensen in de samenleving ligt de nadruk van deze functie vooral op het meedoen met en het onderhouden van wat er is. En voor sommige mensen is hun functie vooral gericht op het veranderen, vernieuwen en verbeteren van wat er is. Beide belangrijk voor een goed functionerende samenleving.
Het zal je vast niet verbazen als ik je vertel dat hoogbegaafden vooral in de tweede categorie vallen. Hoogbegaafden staan namelijk anders in de wereld. Ze kunnen met hun andere zienswijze zien wat er kan zijn en wat er nu nog mist.
De kracht van de creatief begaafden is o.a. dat zij op andere wijze tegen dingen aankijken, kunnen zien wat er nog niet is en dat zij d.m.v. vernieuwing en verbetering de samenleving voort kunnen brengen. Zij staan voor innovatie; verbetering van het bestaande of het ontwikkelen van iets geheel nieuws. De normaal begaafden zijn juist gericht op het in stand houden van de samenleving, het onderhouden van het fundament. Ook dit is belangrijk want dat geeft een gevoel van rust en geborgenheid. Als alles continu zou veranderen, zou dit veel gevoelens van onrust en onzekerheid meebrengen met de daarmee samenhangende chaos. De creatief begaafden zijn er om verder te bouwen op dat fundament en daarmee de samenleving vooruit te helpen.
De verschillende groepen in de samenleving vertegenwoordigen functies en rollen die aanvullend zijn aan elkaar. Dit kan echter alleen worden benut als ieder mens de juiste ondersteuning krijgt, passend bij hun eigen levensvisie en missie. Het is daarom voor de samenleving cruciaal om ook de creatief begaafden te erkennen en hen een passende omgeving te bieden waar zij hun talenten en kwaliteiten kunnen ontwikkelen. Gebeurt dit niet, dan gaan deze talenten verloren en mist de samenleving de kansen die verandering en vernieuwing meebrengen.
Albert Einstein zei al mooi: ‘you cannot solve a problem with the same level of thinking that created it’. Als andersdenkende hoogbegaafde kun je alleen al daarom van grote waarde zijn. Door andere vragen te stellen, door jouw unieke zienswijze te delen, door te geloven in de kracht van het anders zijn.
Bekijk onze hoogbegaafdheid kennisbank voor alle relevante informatie over hoogbegaafdheid. Bijvoorbeeld in werksituaties, maar ook persoonlijk en binnen een gezin en relaties.
