Hoe kunnen we helpen?
Hyperfocus en hoogbegaafdheid
Misschien herken je wel bij jezelf dat je ergens mee bezig bent en dat de wereld om je heen vervaagd. Je wordt helemaal in een onderwerp of taak gezogen. Of beter gezegd, je verliest jezelf erin. Voor jou bestaat erop dat moment niets meer anders. Je vergeet te drinken of te eten. Als iemand je naam roept, hoor je het vaak niet eens. En uren later als je uit deze staat komt, realiseer jij je pas hoeveel tijd er voorbij is gegaan. Dit is wat we noemen hyperfocus.
Wat is hyperfocus?
Hyperfocus is het hebben van een extreem hoge mentale concentratie op één onderwerp of taak. Tijdens deze hyperfocus ben je totaal ongevoelig voor externe prikkels en veelal ook interne prikkels zoals honger of slaap. Het is bijna alsof je in een trance bent. In een staat van hyperfocus heb je geen besef van tijd. Daarmee lijkt het ook op een staat van flow waarin je helemaal gefixeerd en gecommitteerd bent op en aan dit ene ding waar je mee bezig bent. Dat kan als voordeel hebben dat je gemakkelijker, efficiënter en sneller een taak kunt afronden of bepaalde kennis tot je kunt nemen. Het kan je helpen tijdens creatieve activiteiten, en het kan plezier geven om jezelf ergens helemaal in te verliezen.
Het geeft ook vaak rust om niet met meerdere zaken bezig te zijn. Het nadeel van hyperfocus is dat het ook ten koste kan gaan van wat je eigenlijk moet doen. Als iets niet jouw interesse heeft, kun je jezelf gemakkelijk verliezen in iets anders dat wel jouw interesse heeft en daarmee continue afgeleid raken. Kinderen met hyperfocus kunnen daardoor bijvoorbeeld ook problemen krijgen op school omdat ze niet genoeg interesse hebben voor hun huiswerk of de onderwerpen waar ze mee bezig zijn.
Volwassenen met hyperfocus kunnen problemen krijgen op het werk of in relaties omdat ze hun aandacht steeds elders hebben en daar niet van los kunnen komen. Als je in een staat van hyperfocus zit, wil je vaak ook niet loslaten tot je iets hebt afgerond. Dat kan juist weer stress geven en tot vermoeidheid leiden, zeker als je perfectionistisch bent ingesteld.
Hoogbegaafde kinderen en de hyperfocus
Hyperfocus wordt nog vooral in verband gebracht met ADD en ADHD. Aan de ene kant kun je als ADD’er of ADHD’er je juist moeilijk concentreren en ben je snel afgeleid, aan de andere kant kun jij je juist extreem concentreren op één onderwerp of taak als het je interesse heeft. Je zou dus kunnen stellen dat je als ADD’er of ADHD’er niet per se slecht bent in concentreren, maar dat je vooral de uiterste herkent: je bent of snel afgeleid of totaal in iets gezogen waardoor niets anders je meer kan afleiden of bereiken.
Lang werd gedacht dat hyperfocus alleen bij mensen met ADD of ADHD voorkomt, maar we herkennen hyperfocus steeds vaker ook bij hoogbegaafde kinderen. Een hoogbegaafd kind dat iets interessant vindt, kan zichzelf daar net zo goed helemaal in verliezen. Deze kinderen horen het niet als ze geroepen worden voor het eten en lijken soms ongehoorzaam, maar zijn zich er vaak helemaal niet van bewust dat ze ergens niet op reageren of iets niet doen wat gevraagd werd. Als ouder is het op de momenten dat jouw kind in een staat van hyperfocus zit ook echt nodig om jouw kind uit de trance te halen. Je kunt namelijk niet verwachten dat zij zichzelf gemakkelijk of uit zichzelf kunnen loskoppelen van iets.
Concentratie en focus
Hyperfocus kan een vloek of een gave zijn. Als je steeds hyperfocus ervaart voor de ‘verkeerde’ dingen, wordt het heel lastig om de dingen te doen en te realiseren die belangrijk zijn voor jou, jouw welzijn en jouw toekomst. Maar, het kunnen inzetten van hyperfocus voor de ‘juiste’ dingen, de dingen die passen bij jouw blauwdruk (wie je bent, wat je wilt en nodig hebt), kan weer heel erg bijdragen aan jouw leven. Ongeacht of je hyperfocus bij jezelf herkent, is het belangrijk dat je in staat bent om focus te houden en je te kunnen concentreren op het doen van de dingen die belangrijk zijn voor jou.
Focus en concentratie kun je ook creëren. Of beter gezegd: je kunt er de juiste omstandigheden voor creëren. Gebruik daarvoor de volgende twee stappen.
- Stap 1 is helderheid over wat er gedaan mag worden. Want, als het onduidelijk is wat jouw doel of gewenste eindresultaat is of als het onduidelijk is wat ervan jou verwacht wordt, dan is focus houden en je concentreren vrijwel onmogelijk. Alleen al omdat je dan niet weet waar je precies op moet focussen. Alles lijkt belangrijk en omdat je niet weet wat er gedaan moet worden, weet je ook niet waar je moet beginnen. De grap is dat veel hoogbegaafden onterecht denken slecht te zijn in focussen, maar vooral niet helder hebben wat precies de bedoeling is of hun doelen niet concreet genoeg hebben bepaald.
- Stap 2 is vervolgens: alle afleiding wegnemen. Juist als je prikkelgevoelig bent, ben je ook gevoelig voor afleiding. Zeker als je iets moet doen dat niet genoeg jouw aandacht heeft. Het lastige van afleiding, is dat je jouw brein ook leert afgeleid te raken zodra je handelt op afleiding. Daarom is het slim om voor jezelf een omgeving te creëren waar je zo min mogelijk stoorzenders ervaart. Als je deze twee stappen steeds doorloopt zodra je een taak wilt of moet doen, zal je gemakkelijker kunnen focussen en ook steeds beter worden in het focussen. Daardoor krijg je meer gedaan van wat je wilt.
Omgaan met hoogbegaafdheid en hyperfocus
Als je hyperfocus bij jezelf herkent, dan is het waardevol om jezelf af te vragen in hoeverre hyperfocus je helpt en in hoeverre hyperfocus ervoor zorgt dat je stress ervaart of niet de dingen doet die je zou moeten doen. Merk je dat jouw hyperfocus negatieve bijeffecten heeft, bijvoorbeeld een vermindering van productiviteit in je werk of een tekort aan aandacht aan de mensen om je heen? Dan is het slim om te onderzoeken hoe je jouw hyperfocus beter kunt benutten of hoe je jouw hyperfocus kunt inperken.
Realiseer je dat je waarschijnlijk niet zelf heel gemakkelijk uit een staat van hyperfocus komt. Maak daarom gebruik van mensen om je heen die dat wel kunnen. Mensen die jou kunnen bereiken. Als je hyperfocus ziet als iets dat positief bijdraagt, dan kun je het bewust gaan inzetten. Hyperfocus kun je creëren door een ruimte te creëren waarin je niet door anderen wordt afgeleid. Een ruimte waarin je ongestoord kunt zijn of werken. Zorg er wel voor dat je een intentie hebt. Dat voorkomt dat je jouw hyperfocus benut voor iets dat jouw hyperfocus niet waard is. Maak na een staat van hyperfocus ook even de balans op: waar heb je even extra voor jezelf te zorgen. Ben je moe? Rust dan uit.
Meer weten over hoogbegaafdheid?
Je weet nu dat hyperfocus inhoudt dat je een extreme concentratie en focus hebt voor iets dat jouw aandacht heeft. Je weet wat de voor- en nadelen zijn en je weet wat er nodig is om focus te bevorderen. Als je meer wilt leren over focus, meld je dan aan voor Insight.
Als deelnemer van Insight ontdek je meer over jezelf, over hoe je bepaalde vaardigheden versterkt, je ontdekt natuurlijk meer over hoogbegaafdheid en je wordt lid van een waardevol netwerk, zodat je gelijkgestemden kunt ontmoeten.