Hoe kunnen we helpen?

< Terug naar alle onderwerpen
Je bent nu hier:
Print

Hoe vind je werk dat past?

Kun je als hoogbegaafde werk vinden dat echt past? En welke uitdagingen brengt hoogbegaafdheid mee op de werkvloer? Draagt hoogbegaafd-zijn bij aan succes en plezier in je werk? Of staat het jou er juist van in de weg? En waarom ben je als hoogbegaafde gevoeliger voor het krijgen van een burn-out of bore-out? Antwoorden op deze vragen en meer ontdek je in dit artikel.

Om te beginnen brengt hoogbegaafdheid kenmerkende kwaliteiten en eigenschappen mee. Daardoor ben je in bepaalde dingen bovengemiddeld goed en kun je op bepaalde gebieden bovengemiddelde resultaten behalen. Let wel, je bent dus niet in alles goed en je zult niet in alles uitblinken. Dit is een grote misvatting die nog steeds heerst. Dat je deze potentie hebt, betekent bovendien niet dat deze ook tot uiting is gekomen. De omgeving waarin je bent opgegroeid en in functioneert speelt daarin een grote rol.

Aan de bovengemiddelde potentie, of deze nu tot uiting is gekomen of niet, zit gekoppeld dat je ook een bovengemiddeld risico loopt om bepaalde problemen te ervaren. Het kenmerkende anders zijn, het intenser voelen en het sneller denken, kunnen ingrediënten zijn voor een succesvolle carrière, maar kunnen net zo goed de oorzaak zijn van conflicten, verveling, onderpresteren en uitval.

Om deze nadelige potentie te kunnen voorkomen, is het op de eerste plaats nodig dat je werk doet wat past bij jou en jouw unieke gaven en op de tweede plaats dat je begrijpt welke problemen op de loer liggen voor je.

BORE OUT HOOGBEGAAFDEN

De meeste mensen zijn inmiddels wel bekend met de burn-out. Net zo serieus is de nog iets minder bekende bore-out. Als hoogbegaafde ben je hier gevoelig voor omdat je, zoals we eerder benoemde, een bovengemiddeld verlangen hebt naar complexiteit en intellectuele prikkeling en omdat het niet vanzelfsprekend is dat hier in jouw werk aan wordt voldaan.

De bore-out lijkt qua symptomen op de burn-out. Er is bij allebei sprake van vermoeidheid en neerslachtigheid. Het verschil is dat een burn-out ontstaat door een te veel en een bore-out door een te weinig. Een gebrek aan uitdaging, leidt namelijk tot verveling en een tekort aan inspiratie. Dit leidt tot vermoeidheid wat ervoor zorgt dat je minder ‘zin’ hebt om iets te gaan doen, terwijl dit juist de oplossing is in het voorkomen van een bore-out. Want door iets te gaan ondernemen wat jou prikkelt, kun je weer geïnspireerd raken en uit de vermoeidheid komen. Daarom is het belangrijk dat je bij jezelf nagaat of er sprake is van een burn-out, waarbij herstel nodig is, of een bore-out.

Om een bore-out te voorkomen is het noodzakelijk dat je voor jezelf steeds een volgend niveau van complexiteit en uitdaging opzoekt. Bij Gifted People spreken we over het beklimmen van de uitdagingsladder. Dit houdt in dat je voor jezelf gaat onderzoeken wat jij wenst en nodig hebt op gebied van uitdaging en dat je vervolgens kijkt hoe je steeds een treetje hoger kunt komen.

Wanneer je de uitdagingsladder beklimt, zul je overigens steeds bij de volgende stap angst ervaren. Dit is namelijk onderdeel van groei. Je gaat iets doen wat je nog niet eerder hebt gedaan. Dan komen vragen als ‘Kan ik dit wel?’ en ‘Wat als het niet lukt?’ Het is belangrijk dat je deze angst serieus neemt en erkent, maar ook dat jij je er niet door laat weerhouden. Deze angst is namelijk een veelvoorkomende reden dat hoogbegaafden een bore-out tegenkomen aangezien je daardoor de benodigde uitdaging uit de weg gaat. Wanneer je ondanks angst toch de volgende stap op de uitdagingsladder zet, ga je steeds meer vertrouwen opbouwen in je eigen kunnen en ervaren waartoe jij allemaal in staat bent. Dat maakt het makkelijker om steeds weer een volgend uitdagingslevel voor jezelf op te zoeken en complexere werkzaamheden aan te kunnen.

Download het e-book ‘Hoogbegaafdheid en Werk’

WERK VOOR HOOGBEGAAFDEN

Gekeken naar de eerder genoemde problemen en uitdagingen, zijn er bepaalde voorwaarden die nodig zijn voor jou als hoogbegaafde om goed te kunnen functioneren in jouw werk. Denk hierbij aan de volgende:

  • Vrijheid en autonomie, ruimte voor zelfsturing;
  • Intellectuele uitdaging en voldoende complexiteit in de functie; 
  • Groeimogelijkheden binnen de functie / organisatie;
  • Werkactiviteiten gericht op vernieuwen, verbeteren en/of veranderen;
  • Functie-overstijgende werkzaamheden, veelal adviserend of strategisch van aard;
  • Het kunnen inzetten van jouw bovengemiddelde intelligentie, potentie en unieke gaven;
  • Onderling begrip; collega’s die jouw kwaliteiten herkennen, jouw inhoudelijke kennis waarderen en hun best doen jou te begrijpen en steunen;
  • Het ervaren van verbinding met collega’s en leidinggevenden;
  • Een omgeving die overprikkeling voorkomt en voldoende rust en stilte stimuleert;
  • Een leidinggevende die duidelijkheid biedt over wat er gedaan moet worden en jou de ruimte geeft dit te doen naar eigen invulling;
  • Een werksfeer die creatief en divergent denken stimuleert en daarin vertrouwen en veiligheid biedt.

Naast deze genoemde voorwaarden, is het belangrijk om voor jezelf helder te maken wat de precieze invulling is voor jou als het gaat om werk dat past. Iedere hoogbegaafde heeft daarin weer net iets andere voorkeuren. Daarom is het goed om te weten wat de overkoepelende voorwaarden voor hoogbegaafden zijn, Nog belangrijker is het om te weten wat jouw specifieke werkvoorwaarden zijn. In mijn nieuwe boek ontdek je daar meer over: ‘Nooit meer ruzie met je baas’.

WAT KUN JE DOEN ALS JE NIET WEET WAT PAST BIJ JOU?

Wanneer je veel leuk vindt, goed bent in aanpassen en nog relatief weinig aan zelfonderzoek hebt gedaan, zullen vragen als ‘Wat wil ik?’, ‘Wat past bij mij?’ en ‘Wat zijn mijn werkvoorwaarden?’ best oncomfortabel voelen. De eerste reactie die dan ontstaat is: ‘Ik weet het niet’. Helaas blokkeert dit dan meteen de mogelijkheid om de antwoorden op deze vragen te vinden. Zodra je de beslissing hebt genomen dat je het niet weet, heb je jouw brein de opdracht gegeven: stop maar met zoeken. Daardoor ontstaat een self-fulfilling-prophecy waarbij het antwoord steeds weer is: ‘Zie je wel, ik weet het niet’. Ook al kun je dat tot in het diepste van je lichaam zo voelen, het is een overtuiging die je hebt aangeleerd.

We hebben namelijk allemaal in ons de antwoorden die we zoeken. Soms is de oplossing hiervoor het stellen van andere vragen. Denk bijvoorbeeld aan de vraag: ‘Waar word ik blij van?’ Of ‘Waar krijg ik energie van?’ Bij Gifted People werken we met de Blauwdruk methode. Hieruit voort vloeien namelijk de antwoorden over wat je nodig hebt in jouw werk om tot je recht te komen en wat jouw werkvoorwaarden zijn.

Als je herkenning vindt in hoogbegaafdheid, is het advies in ieder geval: ga er meer over ontdekken. Onderzoek hoe het een rol speelt in jouw leven en werk. Aan de hand daarvan krijg je meer duidelijkheid over wat je wenst, welke omgevingen bij jou passen en hoe je jouw unieke gaven kunt herkennen en benutten.

PROBLEMEN HOOGBEGAAFDEN OP WERK

Bij Gifted People hebben we in de afgelopen jaren gezien dat een aantal uitdagingen en problemen bovengemiddeld veel voorkomen bij hoogbegaafden op het werk. In dit artikel behandelen we daarom de valkuilen die gekoppeld zijn aan de volgende kenmerkende eigenschappen en gaven:

  • Sterke inhoudelijke kennis en brede interesses
  • Sneller denken en stappen voorlopen
  • Perfectionisme en hoge eisen stellen
  • Invoelend en aanpassingsvermogen
  • Sterk rechtvaardigheidsgevoel

STERKE INHOUDELIJKE KENNIS EN BREED GEÏNTERESSEERD

Als hoogbegaafde ben je steeds op zoek naar intellectuele prikkeling en uitdaging. Als iets jouw interesse heeft, kun je er helemaal induiken en er alles over uitzoeken. Daardoor kun je een sterke inhoudelijke kennis ontwikkelen met betrekking tot jouw vakgebied.

Vanwege de hoeveelheid kennis die je bezit, kun je door jouw leidinggevende en collega’s daarom gezien worden als de expert, of juist als een bedreiging ervaren worden. Wanneer jij vaak het juiste antwoord geeft of iets ter discussie stelt omdat jij andere informatie hebt, kun je in dat laatste geval opmerkingen krijgen als ‘Jij weet ook altijd het antwoord’ of ‘Jij weet ook alles beter’. Anderen kunnen jou betweterig vinden, of zelfs arrogant terwijl jij je van geen kwaad bewust bent omdat je jouw kennis juist graag wilt delen zodat iedereen er beter van wordt.

Daarnaast weet je als hoogbegaafde vaak van uiteenlopende onderwerpen iets af omdat je breed geïnteresseerd bent. Je vindt veel verschillende dingen leuk en intrigerend. Voor anderen kan dat soms ongeloofwaardig zijn. Zij vinden het raar dat je over diverse onderwerpen zoveel kennis kunt bezitten en schuiven daarom soms zelfs jouw opmerkingen en oplossingen aan de kant. Dit tot jouw teleurstelling en frustratie. Zeker als later blijkt dat je gelijk had.

Vanwege de vele interesses en het verlangen naar intellectuele uitdaging, bezitten veel hoogbegaafden bovendien een breed CV waarbij de volbrachte functies en vakgebieden sterk uiteenlopend kunnen zijn. Dit maakt jou moeilijk in een hokje te plaatsen voor toekomstige werkgevers. Wanneer uit jouw CV blijkt dat je steeds ergens maar kort bent gebleven, zal een werkgever het ook spannender vinden om jou aan te nemen. De vraag van een werkgever zal dan zijn: ‘Hoe groot is de kans dat je hier dan wel langer blijft, en ben je dan de investering van het inwerken wel waard?’ Het is belangrijk om je daar bewust van te zijn en je hierop voor te bereiden als je gaat solliciteren.

Denk na over wat de meerwaarde is die je komt brengen en waarom dat het waard is om jou aan te nemen, zelfs als je er maar relatief kort blijft. Geef overigens wel aan dat het jouw intentie is om er langer te blijven. In principe moet het ook zo zijn dat je bij elke volgende stap in jouw loopbaan beter weet wat je zoekt en nodig hebt. Daardoor vergroot je de kans dat je ergens langer op je plek gaat zijn. Investeer daarom in zelfonderzoek. Leer jezelf steeds beter kennen zodat je betere werkkeuzes kunt maken.

SNELLER DENKEN EN STAPPEN VOORLOPEN

Kenmerkend voor hoogbegaafden is het snelle denken en het vooruitzien. Hierdoor zie je vaak als eerste wat er nodig is en welke problemen er op de loer liggen. Omdat anderen dit nog niet kunnen zien word je er soms van beticht dat “je spoken ziet”.

Je kunt in jouw hoofd daarnaast snel dingen van begin tot eind uitdenken en snel van probleem naar oplossing gaan. De valkuil hiervan is dat je soms per ongeluk stappen overslaat. Soms gaat jouw denken zelfs zo snel dat je zelf ook niet goed kunt zien en uitleggen hoe je ergens toe bent gekomen. Dat maakt het moeilijk om het aan anderen uit te leggen en om hen mee te krijgen in jouw voorstel.

Je hebt bovendien vaak ideeën en oplossingen die zich buiten de bestaande kaders bevinden waardoor de mensen om je heen nog niet kunnen begrijpen wat je precies bedoelt of waarom het belangrijk is. Als gevolg heb je moeite met het aan de man brengen hiervan. Het komt overigens regelmatig voor dat je anderen nu niet meekrijgt, maar dat maanden later iemand anders ermee komt en dat het dan wel begrepen en opgepakt wordt, zonder dat jij er de credits voor krijgt.

Als hoogbegaafde kun je veel frustratie ervaren omdat je het gevoel hebt dat jij de hele tijd op de rem moet staan. De wereld om je heen lijkt zich in slowmotion af te spelen en jij bent steeds maar aan het wachten tot anderen het snappen, tot iedereen het ermee eens is of er goedkeuring is van bovenaf. Dat maakt dat je steeds minder het geduld op kunt brengen om iets uit te leggen tot de ander het begrijpt. Daarom ga je soms al iets in gang zetten voordat er overeenstemming is of je gooit jouw idee of oplossing op tafel zonder bereid te zijn dit te voorzien van toelichting of een benodigde verpakking.

In jouw ogen zijn veel dingen logisch en duidelijk, maar dat is voor de ander niet per se het geval. Jij kunt dan wel verwachten dat iemand het gewoon begrijpt, maar dat gaat er niet voor zorgen dat de ander dat ook doet. Het is belangrijk om je te realiseren dat je in denksnelheid en zienswijze met de meeste mensen om je heen verschilt. Vanuit die realisatie kun je gaan onderzoeken wat de ander van jou nodig heeft om op eenzelfde niveau te kunnen meedenken en meekijken.

VALKUIL HOOGBEGAAFDEN

Een veelvoorkomende valkuil van hoogbegaafden hierbij is dat ze op een bepaald moment zo moe zijn van het vertragen en het aanpassen dat ze niet meer de extra moeite doen om de ander te helpen in het begrijpen van wat ze bedoelen. Ik hoor regelmatig opmerkingen in de lijn van ‘Ik ben altijd weer degene die zich moet aanpassen. Waarom kan de ander dat niet een keer doen?’ Dat is begrijpbaar. Aan de andere kant is de vraag; wat levert het je op als je vanuit die gedachte niet je best doet om tot de ander te komen en wat kost het je? Het is goed om het grotere plaatje in zicht te houden. En om te onthouden dat het soms makkelijker is voor jou om naar de ander toe te bewegen omdat de ander simpelweg niet kan komen op het denkniveau waar jij bent. Dit is overigens geen waardeoordeel. De ander zal ook weer eigen kwaliteiten en gaven hebben die bij jou minder aanwezig zijn.

PERFECTIONISME EN HOGE EISEN STELLEN

Als hoogbegaafde hecht je er waarde aan dat wat je doet goed is. Je wilt dat alles tot in de puntjes verzorgd is. Je bent detailgericht en je ziet het meteen als er iets net niet helemaal goed is. Hierdoor kun je jezelf soms helemaal verliezen in de zoektocht naar perfectie om er vrijwel altijd onvoldaan van thuis te komen. Zeker als je ook nog eens de lat voor jezelf veel te hoog legt.

Wanneer jouw lat zo hoog ligt dat het moeilijk is om eraan te voldoen, kan dit bovendien leiden tot faalangst en onderpresteren in de hand werken. Op termijn leidt dit tot een bore-out omdat je de benodigde intellectuele uitdaging uit de weg gaat uit angst om te falen. Het hebben van een hoge lat kan er aan de andere kant voor zorgen dat je juist in overdrive gaat. Dat je jouw grenzen overschrijdt om aan je eigen verwachtingen te kunnen voldoen. Dit leidt op termijn tot een burn-out.

De onrealistische verwachtingen die jij jezelf oplegt, kun je daarnaast ook op anderen gaan projecteren. Dit staat een fijne samenwerking in de weg en legt veel druk en stress op de relaties met anderen. Omdat we als mens altijd onszelf als norm nemen, is het soms moeilijk te begrijpen dat wat jij ziet en kunt voor anderen niet opgaat. Weet dat er meestal geen sprake is van onwil, maar dat de kwaliteit die jij wilt leveren simpelweg niet altijd dezelfde kwaliteit is als wat anderen kunnen en willen leveren. We hebben als mens verschillende mogelijkheden en waarden. Daarom is het belangrijk dat je met elkaar bespreekbaar maakt wat de verwachtingen zijn en wat jullie anders maakt.

Een veelvoorkomende valkuil die hieraan verbonden is, is die van de oververantwoordelijkheid. Deze komt voort uit de gedachte ‘Als collega’s het werk niet (goed genoeg) doen, doe ik het maar’. Daardoor haal je dan jezelf steeds extra werk op de hals en maak je jezelf verantwoordelijk voor dingen die niet binnen jouw functie of verantwoordelijkheid vallen. Dit vergroot het risico op een burn-out.

Naast de genoemde valkuilen rondom perfectionisme en het hebben van een hoge lat, zit er gelukkig ook een belangrijke kwaliteit aan verbonden. Het stelt je namelijk in staat om tot bovengemiddelde resultaten te komen. Bij Gifted People maken we het onderscheid tussen positief perfectionisme en belemmerend perfectionisme. Positief perfectionisme kan worden ingezet om iets te bereiken wat voor anderen niet te bereiken valt. Belemmerend perfectionisme zorgt ervoor dat jij je verliest in randzaken en daarin streeft naar perfectie terwijl jouw aandacht naar iets anders zou moeten gaan.

Om belemmerend perfectionisme te voorkomen, is het nodig dat je weet wat belangrijk is voor jou, zodat je daar jouw kostbare tijd en energie aan kunt besteden. Wat voor jou belangrijk is, vloeit voort uit jouw blauwdruk. Wanneer je deze helder hebt, kun je beter filteren waar je jouw perfectionisme op los mag laten en wat ook gewoon “goed” mag zijn. Realiseer je trouwens dat jouw goed voor veel mensen al uitstekend is.

INVOELEND EN AANPASSINGSVERMOGEN

Als hoogbegaafde ben je in meerdere opzichten anders en gevoeliger dan de mensen om je heen. Tegelijkertijd zit in ons als mens het verlangen belegen om onderdeel te zijn van de groep. Deze staan soms haaks op elkaar. Want wie jij bent is niet altijd hetzelfde als wat de omgeving van jou verwacht.

Als hoogbegaafde heb je daarbij de gave om anderen en situaties goed te kunnen aanvoelen. Deze kwaliteit zorgt ervoor dat je snel kunt inschatten wat er nodig is en dat jij je als kameleon kunt vormen naar wat er gevraagd wordt. Het invoelend en aanpassingsvermogen brengt daarom de uitdaging mee om bij jezelf te blijven in een omgeving die van jou vraagt dat je iemand anders bent.

De valkuil van deze gave is dat je zo gericht bent op de ander, dat je vergeet te vragen wat jij zelf wenst en nodig hebt. Als gevolg raak je verwijdert van jezelf en weet je op een bepaald moment niet meer zo goed wie jij nu echt bent en wat jij echt wilt. Hierdoor kunnen (existentiele) depressies ontstaan. Als beschermingsmechanisme kun jij jezelf dan gaan terugtrekken en afzonderen. Een voordeel hiervan is dan wel dat je daardoor weer de verbinding met jezelf kunt gaan opzoeken.

Om te voorkomen dat je jezelf verliest in het zijn van iemand anders, is het noodzakelijk dat je elke dag ruimte neemt voor alleentijd. Dat je op die momenten bij jezelf voelt of wat je doet klopt bij wie jij bent. Het zijn de momenten in jouw alleentijd die jou in staat stellen om zelfonderzoek te doen zonder beïnvloed te worden door de meningen en emoties van anderen. Daardoor kun je op je eigen weg blijven en jouw gaven van het voelen en het aanpassen positief inzetten.

STERK RECHTVAARDIGHEIDSGEVOEL

Kenmerkend voor hoogbegaafden is dat ze sterke rechtvaardigheidsvoelsprieten hebben en buitengewoon slecht tegen onrecht, oneerlijkheid en gebrek aan integriteit kunnen. Als hoogbegaafde hecht je veel waarde aan ‘afspraak is afspraak’ en ‘doen wat beloofd is’. Daarom zul je niet snel achter uitspraken als ‘koste wat het kost’ en ‘het doel heiligt de middelen’ kunnen staan.

Als hoogbegaafde valt het jou meteen op als er iets niet in de haak is. Als iemand niet authentiek is. Of als er binnen een bedrijf niet geleverd wordt wat er toegezegd is. Zelfs als dit hele subtiele verschillen zijn. Denk bijvoorbeeld aan een bedrijf die een dienst levert waarbij een deelnemer 121 dagen toegang heeft tot een leeromgeving. Vanwege beperkingen in het systeem wordt dat ingesteld op 120 dagen. Zelf al is dit te verklaren, dan nog “klopt het niet” en zul je het als hoogbegaafde moeilijk vinden om hiermee om te gaan.

Hetzelfde geldt als je in een bedrijf werkt waar veel politieke spelletjes worden gespeeld en mensen vooral bezig zijn met persoonlijk gewin. Ook daar zul je het moeilijk hebben om met plezier te functioneren. Zeker omdat jij zelf juist steeds kijkt naar het grotere plaatje en je jezelf eerder geneigd bent aan de kant te zetten voor het grotere belang.

Het lastige van het sterke rechtvaardigheidsgevoel is dat het ervaren van onrecht een dosis frustratie en boosheid meebrengt die zo overheersend kan zijn, dat het moeilijk is om nog een functioneel gesprek te voeren. Wanneer je vanuit deze emoties gaat communiceren, kun je behoorlijk fel uit de hoek komen waardoor mensen in de verdediging en weerstand schieten en niet meer openstaan om samen te kijken naar een oplossing. Bovendien kun je als hoogbegaafde hierdoor ook je eigen glazen ingooien en jezelf benadelen. Bijvoorbeeld omdat je mensen (onbedoeld) voor het hoofd stoot of zelfs kwetst. Of omdat je al snel denkt ‘als het zo gaat, dan hoeft het voor mij niet’, terwijl het je ook veel positieve dingen had kunnen brengen.

Als hoogbegaafde kun je daarnaast soms te snel de conclusie trekken dat mensen iets bewust fout doen. Dat ze bewust keuzes maken die oneerlijk uitpakken of mensen benadelen. Alleen dit is vaker niet dan wel het geval. Meestal zit er geen slechte intentie achter, maar is het de ander simpelweg niet opgevallen. Dan is het jouw taak als strijder om het aan de kaak te stellen. Doe dit dan wel op een manier dat die ander ook kan inzien wat er speelt zonder zich aangevallen te voelen. Voorkom dat je verwijten maakt en praat eerder in termen van interesse: ‘Ik zie … / Het valt me op dat… en ik ben benieuwd wat de achtergrond hiervan is. Kun je mij dat vertellen?

Meer lezen over hoogbegaafdheid en werk? Download dan gratis het ebook.

 

 

Inhoudsopgave

SCHRIJF JE IN VOOR DE WACHTLIJST

We sturen je ook meteen het speciale Insight Magazine toe!

Je bent nu ingeschreven voor de wachtlijst van Insight. Je wordt vanaf nu op de hoogte gehouden

Meld je hier aan voor de wachtlijst

Gelukt, je staat nu op de wachtlijst

Download de extra tools en worksheets van principe 2

You have Successfully Subscribed!

Download de extra tools en worksheets van principe1

You have Successfully Subscribed!

Download de extra tools en worksheets van principe3

You have Successfully Subscribed!

SCHRIJF JE IN VOOR DE WACHTLIJST

We sturen je ook meteen het speciale Insight Magazine toe!

Je bent nu ingeschreven voor de wachtlijst van Insight. Je wordt vanaf nu op de hoogte gehouden