De kleine 2.5% van de bevolking die in de categorie creatief hoogbegaafden vallen (lees hier wat we verstaan onder creatief hoogbegaafden), zijn in veel diverse functies te vinden en binnen uiteenlopende disciplines. Sommige begeven zich in loondienst en anderen beginnen liever voor zichzelf. In loondienst vervullen hoogbegaafden overigens niet alleen maar de hogere functies in een bedrijf. In alle functies en afdelingen kun je hoogbegaafden tegenkomen. 

Kun je als creatief hoogbegaafde functioneren in loondienst?

Regelmatig ontvangen we bij Gifted People de vraag of je als creatief hoogbegaafde met plezier kunt werken in loondienst, of dat je alleen in het ondernemerschap kunt creëren wat je nodig hebt. Het antwoord op die vraag is niet een simpele ja of nee. Beide opties kunnen namelijk goed passen, zolang je werk doet wat aansluit op de eigen interesses, het werk voldoende uitdaging biedt en past bij de unieke talenten en kwaliteiten. Tevens is een hoge mate van zelfregie over de werkzaamheden nodig. Het is nodig dat er vrijheid wordt ervaren om de werkzaamheden naar eigen inzicht te kunnen uitvoeren. Als laatste speelt ook de sociale context een belangrijke rol, met name gelijkwaardigheid, het gevoel er bij te horen en het op plezierige wijze kunnen samenwerken met collega’s, ondergeschikten en leidinggevenden. Als er gelijkgestemden onder collega’s zijn, zorgt dit er voor dat er ook op sociaal/communicatief vlak uitdaging te vinden is, wat groei meebrengt en het ervaren van sociale verbinding ervaart. Dit draagt op positieve wijze bij aan het werkplezier. 

Of creatief hoogbegaafden in loondienst plezierig kunnen functioneren hangt dus sterk af van de werkomgeving. Hieronder worden twee uiterste geschetst:

1. de werkomgeving sluit aan: er is sprake van erkenning voor de individuele talenten en er zijn doorgroei mogelijkheden. De hoogbegaafde ervaart veel vrijheid, een hoge mate van zelfsturing en vindt het werk interessant, zinvol en uitdagend. Het werk geeft voldoening en er wordt op gelijkwaardige, plezierige wijze, samengewerkt met collega’s & leidinggevenden.
2. de werkomgeving sluit niet aan: er is een hoge mate van hiërarchie en structuur, er zijn weinig doorgroei mogelijkheden, het werk is eentonig en de hoogbegaafde ervaart weinig ruimte om het werk naar eigen inzicht uit te voeren en is het soms oneens over bijv. de manier waarom klanten worden geholpen. Bovendien worden de individuele talenten niet opgemerkt, wat tevens het gevoel geeft dat het eigen potentieel niet wordt benut. Het werk wordt niet interessant, uitdagend of zinvol gevonden en er is geen tot weinig aansluiting met collega’s.

Loondienst kan dus passend zijn, maar alleen als voldaan wordt aan (de meeste) werkvoorwaarden. Deze werkvoorwaarden zijn voor ieder individu overigens verschillend van aard en waarde. Daar waar de één vooral waarde hecht aan de sociale context, kan het voor een ander veel belangrijker zijn dat er uitdaging en voldoening uit het werk gehaald wordt. Voor weer een ander is het juist voorwaarde dat het werk vooral aansluit op de persoonlijke interesses. 

Het loont in ieder geval om jezelf bewust te zijn van jouw prioriteitswaarden: datgene wat minimaal in jouw werk aanwezig moet zijn wil je er plezier in kunnen hebben. Daarbij is het ook belangrijk dat je weet wat de rangorde hiervan is, welke het zwaarste wegen. Als je weet wat deze voor jou zijn, kun je sneller herkennen of je op de juiste plek zit, of dat je op zoek moet naar iets anders. En je bent je bewust van de gevolgen voor jouw werkplezier als er een verandering plaatsvindt in jouw werksituatie. 

Neem daarom een moment om jouw eigen prioriteitslijst te maken op gebied van: de inhoud van je werk, de omstandigheden en de sociale context (zie hieronder). Je zult merken dat als er niet wordt voldaan aan de top 3 van jouw waarden, dit de grootste impact heeft op jouw werkplezier en dat deze dus minimaal altijd aanwezig moeten zijn. Overigens is het uiteindelijke streven dat je iets gaat doen waar al jouw prioriteitsvoorwaarden in aanwezig zijn (ja, dat is mogelijk!).

Jouw prioriteitsvoorwaarden helder maken 

Neem de tijd om voor jezelf helder te maken wat minimaal in jouw werk aanwezig moet zijn wil je plezier in jouw werk kunnen ervaren. Beschrijf 5-7 prioriteitsvoorwaarden en zet deze in de juiste volgorde van belangrijkste naar minder belangrijk.

1. ………………………………………………………………………

2. ………………………………………………………………………

3. ………………………………………………………………………

4. ………………………………………………………………………

5. ………………………………………………………………………

6. ………………………………………………………………………

7. ………………………………………………………………………

Wanneer is het ondernemerschap passend voor creatief hoogbegaafden?

Ook al kan loondienst passend zijn, het komt toch regelmatig voor dat creatief hoogbegaafden vastlopen in hun baan. Er kunnen bijv. in de omstandigheden (werkzaamheden of omgang met collega’s/leidinggevenden) veranderingen optreden waardoor de omgeving niet meer past; er wordt dan niet meer voldaan aan de (minimale) prioriteitsvoorwaarden. Dit kan inhouden dat er geen doorgroei mogelijkheden meer zijn of dat het werk te eentonig wordt. Het kan ook zijn dat de sociale omgeving verandert door bijv. het vertrek van geliefde collega’s / leidinggevenden. Hiermee veranderen dan ook de eisen die worden gesteld aan het eigen (sociaal) functioneren. Daarnaast komt het voor dat de situatie in loondienst wel werkplezier en voldoening meebrengt, maar niet het gevoel wegneemt dat je ‘nog iets vanuit jezelf’ te ontwikkelen hebt. Vaak is er een idee of wens om iets te realiseren.

Dat zijn redenen waarom creatief hoogbegaafden toch het ondernemerschap ingaan. Daar wordt enerzijds tegemoet gekomen aan het zelfsturend vermogen en anderzijds kunnen ze de ruimte nemen om hun werkzaamheden en bedrijfsactiviteiten passend in te richten bij hun eigen drijfveren en aspiraties. Als zij daarbij iets doen waar ze voldoening uit halen, waar ze goed in zijn, en vooral bereid zijn om er tijd en energie in te steken, leert de ervaring dat zij het overwegend goed doen en zichzelf daarbij in ieder geval financieel kunnen onderhouden.

Overigens is het niet zo dat alle creatief hoogbegaafden iets “groots” of baanbrekend gaan doen. Creatief hoogbegaafden zijn gericht op verandering, vernieuwing en verbetering, maar de mate waarin dit is, hangt af van de persoon. Er zijn in die hoedanigheid ook hoogbegaafde kappers die hun kapperszaak op unieke wijze runnen, of op een andere wijze met klanten en personeel om gaan, of misschien wel een nieuwe knipstijl ontwikkelen. Verandering en vernieuwing kan in allerlei vormen tot uiting komen.

Hoewel het voor de hand liggend is om te zeggen dat als de werkomgeving niet passend is, er op zoek moet worden gaan naar iets wat wel past, komt het regelmatig voor dat iemand toch blijft zitten op een plek die overduidelijk niet wenselijk is en veel negatieve emoties oproept. Als het niet past, gaat het echter uiteindelijk altijd knellen.

Als het niet past: overleven en opbranden

In de afgelopen jaren hebben we gezien dat er in onze samenleving nog best een aantal creatief hoogbegaafden in loondienst functioneren die het moeilijk hebben met zichzelf en in zekere mate ongelukkig zijn met het leven dat ze leiden Hoe minder van de benodigde prioriteitsvoorwaarden aanwezig zijn, hoe vervelender daarbij de werksituatie is. Vanwege het verlangen naar uitdaging, staan creatief hoogbegaafden er om bekend regelmatig te (moeten) wisselen van baan. Doen ze dat niet dan raken ze (over)vermoeid en worden structureel depressieve/sombere gevoelens ervaren.

Het komt tevens voor dat mensen zichzelf dusdanig hebben kunnen aanpassen dat zij de situatie in een reguliere baan (schijnbaar) kunnen volhouden. Vaak sluit de omgeving dan net genoeg aan omdat aan de bovenste prioriteitsvoorwaarden is voldaan, bijv.: fijne collega’s, overwegend interessant werk, veel verantwoordelijkheden en vrijheden, etc. Maar, als deze voorwaarden verdwijnen of minder worden, wordt het lastiger om vol te houden en wordt het meer een kwestie van ‘overleven’ in combinatie met plagende negatieve emoties. Het werk wordt daarbij steeds minder interessant en de negatieve gedachten en emoties hebben ook invloed op het contact met collega’s. Zo wordt een neerwaartse spiraal gecreëerd waarbij alle prioriteitsvoorwaarden (langzaam) verdwijnen. 

Mocht jij je afvragen of het normaal is dat jij je slecht en uitgeput voelt, dan is het enige juiste antwoord: nee. Weet dat als je werk doet wat jou meer energie kost dan het oplevert, je als gevolg altijd leeg gaat lopen. En als je leeg raakt, sombere, depressieve gevoelens ervaart, dan geeft jouw lichaam en geest een signaal om aan te geven dat jij je in een onwenselijke situatie bevindt. Jouw (negatieve) emoties spelen een cruciale rol in het jou vertellen dat er iets niet in de haak is. Zie jouw emoties ook als boodschappers; ze vertellen je of je de juiste dingen doet of dat je van jouw pad bent afgeraakt. Weet daarbij ook dat iets volhouden wat niet past, na verloop van tijd steeds zwaarder wordt en zelfs met de grootste wilskracht zul je vroeg of laat moeten opgeven. Dit leidt dan tot overspannenheid, oververmoeidheid en uiteindelijk een burn-out. Je wordt daarmee als het ware gedwongen om een ongewenste omgeving te verlaten. Vaak genoeg geven mensen ook aan dat ze dankzij de burn-out echt zijn gaan zien hoe ver ze van hun eigen weg zijn afgedwaald.

Jezelf niet voor de gek houden

Terugkerend zien we dat er in onze Nederlandse samenleving helaas nog behoorlijk wat overtuigingen zijn rondom werk die ons op plekken houden die niet passen. Werk is niet altijd leuk, bijvoorbeeld. Of doen wat jij het liefste zou willen, is alleen weggelegd voor mensen in een luxe positie. We praten ook onszelf behoorlijk wat aan om te rechtvaardigen dat we iets doen wat we helemaal niet leuk vinden.  

Als we echt naar onszelf zouden luisteren en ons leven zouden invullen op basis van wat bij ons past en waar we plezier in ervaren, zouden we op de eerste plaats veel minder last hebben van negatieve emoties. Bovendien zouden we beter worden in het werk dat we deden, ons daar beter over voelen en meer voor onze omgeving kunnen en willen betekenen. We begeven ons dan in de opwaartse spiraal. 

Om die stap te kunnen gaan zetten, is het op de eerste plaats dus belangrijk dat je jezelf niet meer voor de gek gaat houden. Dat je eigenaarschap neemt over jouw leven en een commitment maakt om te doen wat nodig is om te komen waar je wilt zijn. Je kunt uiteraard niet nu meteen alles al veranderen wat niet klopt, maar je kunt al wel een stap gaan zetten om dichterbij wat wel klopt te komen. Daarvoor is het op de tweede plaats nodig dat je gaat onderzoeken wat je dan wel wilt gaan doen, wat beter bij jou past. Denk daarbij aan wat jou energie, voldoening en plezier geeft. En vervolgens, is het op de derde plaats belangrijk dat je daar na gaat handelen. Bij Gifted People gebruiken we voor dit totale proces het 3-fasen model van helderheid, beweging en bijsturen. 

Hoe vind je wat je zoekt als je veel leuk vindt?

Als je heel veel leuk vindt, veel mogelijkheden hebt en snel uitgekeken raakt omdat jij jezelf gemakkelijk dingen eigen maakt, dan is het moeilijker om te achterhalen wat het is dat je wilt. In de methode die we bij Gifted People zelf gebruiken wordt daarom ook rekening gehouden met hoogbegaafdheid en de bijbehorende kenmerken. Ook belangrijk is het om je bewust te zijn dat wat jij zoekt, nu misschien nog niet eens bestaat. Dat ga je dan ook niet vinden als je alleen binnen de bestaande kaders kijkt. Dat gaat er pas komen als jij helder hebt wat jij te creëren hebt.

Hoewel je veel zelf kunt uitzoeken en ontdekken, is het vaak een stuk makkelijker om gebruik te maken van een proces. Dat voorkomt namelijk een hoop zelf uitzoeken wat meer tijd kost dan nodig. Weet ook dat tijd jouw meest kostbare bezit is. Geld kun je terugverdienen, energie kun je opladen, maar tijd krijg je nooit meer terug. Zorg er dan ook voor dat je jouw tijd aan de juiste dingen besteedt en maak gebruik van de kennis en expertise die anderen hebben.

De juiste hulp vinden voor een creatief hoogbegaafde

Wanneer je hulp inschakelt om je te ondersteunen in het helder maken van wat jij wilt en het kunnen zetten van de stappen die jij te zetten hebt, zorg er dan voor dat er rekening wordt gehouden met hoogbegaafdheid. Kies iemand die daarin gespecialiseerd is. Want wanneer jij je herkent in de kenmerken, heeft dit simpelweg invloed op de weg die jij beloopt en de manier waarop je gaat vinden of creëren wat jij zoekt. Daarbij is het fijn als je in dit proces ook meer kunt ontdekken over hoogbegaafdheid, de gaves en de valkuilen, en aan de hand daarvan jezelf beter kunt leren kennen.

Er zijn tegenwoordig veel verschillende vormen waarin hulp en coaching wordt aangeboden. In de kern maakt het niet zo veel uit voor welke vorm je kiest. Zolang je er maar mee bezig gaat en blijft. Wat het verschil maakt is het proces, de methode die er onder ligt. Af en toe wat losse 1-op-1 sessies kunnen heel gezellig zijn en wat inzichten bieden, maar zijn minder effectief wanneer je op zoek bent naar wat je wilt en wie jij bent. Het is daarnaast belangrijk dat er voldoende ruimte is om de antwoorden in jouw alleentijd te kunnen ontdekken. Wanneer je namelijk herkenning vindt in hoogbegaafdheid, zul je gemakkelijk kunnen aanvoelen wat een ander van jou verwacht. In gesprek met een coach of hulpverlener zul je dan ook oplettend moeten zijn dat je ook daadwerkelijk jouw antwoorden boven tafelt haalt en niet de antwoorden waarvan je denkt dat de ander ze wil horen. 

Weet dat jij altijd de antwoorden in jezelf helpt en dat het daarom nodig is dat je regelmatig juist even niet in contact bent met een ander zodat je in contact kunt komen met jezelf. Dan kun je steeds weer een laag dieper gaan, tot jouw eigen essentie komen en ontdekken wat echt klopt voor jou.

De eerst mogelijke volgende stap zetten

Wanneer je in een onwenselijke situatie zit en je gaat helder maken wat jij echt zou willen, dan zul je niet meteen de overstap kunnen maken naar waar je wilt zijn. Het is belangrijk dat je dat ook jezelf niet oplegt. De kans dat je dan te vroeg de handdoek in de ring gooit, wordt dan namelijk erg groot. Het kan ook zijn dat wat jij wilt nu nog heel onrealistisch lijkt, maar onrealistisch betekent niet onmogelijk. Het is er simpelweg alleen nog niet.

Door helder te hebben waar je nu staat en waar je naar toe wilt, kun je gaan bepalen welke eerst volgende stap je nu te zetten hebt. Weet dat daarbij ook een stuk angst komt kijken. Dat is heel normaal. Wat daarom helpt is als je onderdeel bent van een netwerk. Een community met mensen die zich ook herkennen in hoogbegaafdheid en die net als jij bezig zijn met het onderzoeken en zetten van die volgende stappen. Het met elkaar kunnen delen, maakt de reis een stuk minder eng en vooral ook een stuk minder eenzaam.

De volgende stap voor jou

Wil je meer weten over hoogbegaafdheid, de rol die het speelt in jouw leven en werk en wat er nodig is om jouw weg te gaan vinden. Dan kun je bijvoorbeeld deelnemen aan de gratis masterclass over hoogbegaafdheid. Meer informatie en aanmelden kan hier: gratis online masterclass. Wil je weten hoe wij jou verder kunnen helpen? Kijk dan hier voor de mogelijkheden: coaching en programma’s.