Iedere dag gebeuren er dingen om ons heen. Andere mensen zeggen dingen, doen dingen, vinden dingen, en deze dingen doen weer iets met ons. Soms word je blij verast door het leven, en soms zit het allemaal echt niet mee. Maar wat er ook gebeurt, je kunt het niet meer veranderen. Je kunt echter wel kiezen hoe je er op reageert en hoe je omgaat met de gevolgen ervan. Waarom is dit belangrijk? Omdat hoe je reageert op vervelende situaties in het leven, van invloed is op hoe gelukkig je bent.
Zoeken naar wie schuldig is vs. zoeken naar inzichten
Stel, het is de eerste werkdag van jouw nieuwe collega. Ze is wat zenuwachtig en je ziet dat ze graag een goede indruk wilt maken. Er is aan jou gevraagd deze collega in te werken en te ondersteunen tijdens deze eerste dagen. Na een rondje koffie en het bijbehorende voorstelrondje, neem je haar mee in de bijzondere wereld van de systemen en de ins & outs van de afdeling. De collega stelt een aantal vragen, maar jij hebt eigenlijk een beetje haast dus je geeft kort en snel antwoord en laat haar vervolgens achter met een opdracht. Dan kan ze vast aan de slag, Als je een uurtje later terug komt en haar vraagt hoe het gaat, ben je eigenlijk wat teleurgesteld als blijkt dat ze nog niet klaar is met de opdracht, en ook dat ze, wat ze wel heeft gedaan, helemaal fout heeft gedaan.
Hoe reageer je?
- je laat haar duidelijk merken dat je teleurgesteld bent in de kwaliteit die ze heeft geleverd, je wijst haar bovendien op haar fouten (daar kan ze toch van leren?) en je verbaast je erover dat iemand zulke fouten kan maken (jouw uitleg was toch helder?).
- je vraagt je af hoe jij haar beter had kunnen ondersteunen en vraagt haar hoe ze het heeft aangepakt zodat je van haar kunt leren hoe jij een volgende collega nog beter kan ondersteunen.
De twee opties onderscheiden zich in de vraag: ligt het aan de ander, of ligt het aan mij? In de eerste optie leg je alle verantwoordelijkheid buiten jezelf. Je geeft de ander de “schuld” van wat zich heeft voorgedaan. Bij de tweede optie neem je zelf verantwoordelijkheid. Je geeft niet jezelf de schuld, maar je kijkt wat je er van kan leren. Je neemt een aandeel in wat zich heeft voorgedaan, je herkent jouw eigen invloed en dit geeft jou ook de mogelijkheden om er iets mee te doen.
Bovendien biedt de tweede optie de mogelijkheid om, in plaats van tijd te besteden aan de zoektocht naar de schuldige en deze terecht te wijzen, samen op zoek te gaan naar oplossingen. Het geeft je de inzichten om de situatie een volgende keer te voorkomen, èn om de relaties met de mensen om je heen te verstevigen. Kijk maar naar hoe jij zou willen dat er in die situatie op jou gereageerd zou worden. Met welke mensen kun je zelf beter opschieten en wie waardeer jij zelf meer, de mensen die jou afrekenen op je fouten, of de mensen die hun eigen aandeel nemen? En is het niet veel fijner om er samen iets positiefs van te maken door te kijken naar wat er van geleerd kan worden en welke inzichten en oplossingen het kan bieden?
Interne of Externe ‘Locus of Control’
De ‘Locus of Control’ zegt iets over de mate waarin je de oorzaken van wat jou overkomt bij jezelf of juist buiten jezelf zoekt:
- intern: iemand met een interne locus of control gelooft dat hij zijn eigen leven bepaalt en verantwoordelijk is voor het succes (of het falen) van zijn pogingen om een doel te bereiken. Hij schrijft het resultaat (of het gebrek aan resultaat) toe aan zijn eigen gedrag, zijn eigen karakter en zijn goede en slechte eigenschappen.
- extern: iemand met een externe locus of control gelooft dat zijn leven bepaald wordt door zijn omgeving, het lot, toeval of andere mensen. De resultaten (of het gebrek aan resultaten) van pogingen om een doel te bereiken worden toegeschreven aan oorzaken buiten zichzelf, zoals geluk, sociale positie, andere mensen, enzovoort.
De interne en externe locus of control zijn twee uitersten, maar sluiten elkaar niet uit. Je hebt een voorkeursuitgangspunt, wat jouw automatische reactie vormt op wat er gebeurt, maar zowel de interne als een externe locus of control zijn in jou aanwezig.
Om de locus of control te verduidelijken, ga je in het voorbeeld van de collega er bij de interne locus of control vanuit dat jij invloed hebt op resultaten en de toekomst. Door vanuit deze gedachte te denken en jouw eigen aandeel te (h)erkennen, kun je een vervelende situatie omzetten naar een positieve situatie. Bijvoorbeeld omdat je (minimaal) een waardevolle les voor de toekomst hebt geleerd. Dit geeft jou meer controle over de toekomst omdat je voorbereid bent op een volgende situatie. De externe locus of control kenmerkt zich door de gedachte dat het aan jouw collega ligt en dat jij er geen aandeel in hebt. Dat maakt jou echter volledig machteloos en afhankelijk van een ander. Jij hebt namelijk geen controle over de ander (ook al zou je dat soms maar al te graag wensen).
Aangeleerde hulpeloosheid
Volgens Martin Seligman is het voor het welbevinden van mensen in het dagelijks leven van belang dat zij controle kunnen uitoefenen over de eigen bestaansvoorwaarden. Controleverlies kan leiden tot de ervaring van hulpeloosheid, en dat vinden we redelijk vervelend. In zijn boek spreekt Seligman van ‘aangeleerde hulpeloosheid’, wat inhoudt dat iemand heeft geleerd dat hij geen invloed kan uitoefenen op de gebeurtenissen die hem overkomen. Uit diverse onderzoeken uitgevoerd door o.a. Martin Seligman en ook Finkelstein en Ramey blijkt dat mensen en dieren aangeleerd worden om passief en hulpeloos te zijn als zij zich vaak in situaties begeven waarin ze geen adequate terugkoppeling krijgen over hun eigen handelen. Ze leren daardoor niet welke handelingen effectief zijn in het bereiken van een bepaald doel, waardoor ze zich uiteindelijk hulpeloos en passief zullen opstellen. Het goede nieuws is dat er sprake is van aangeleerd gedrag. Dit kan dus ook weer worden afgeleerd!
Waarom is dit belangrijk voor jouw geluk?
Wij zijn als mensen op zoek naar hechte relaties met andere mensen. Er zijn talloze onderzoeken die uitwijzen dat we gelukkiger zijn als we een positieve bijdrage leveren aan anderen. Als we echter op zoek zijn naar de fouten van anderen, naar wie de schuldigen zijn en het onze taak maken om hen terecht te wijzen, dan creëren we juist een afstand tot de ander. Dit gaat ten koste van de relaties om je heen en je creëert daarmee een onwenselijke situatie die je zelf in stand houdt.
Daarnaast is het ervaren van een mate van controle belangrijk voor ons geluk. We hebben het nodig (te geloven) zelf invloed te hebben op wat er om ons heen gebeurt, over ons eigen lot. Volgens Seligman zou aangeleerde hulpeloosheid bovendien het mechanisme kunnen zijn dat op den duur leidt tot psychische stoornissen zoals depressie. Niet ieder mens reageert overigens op aangeleerde hulpeloosheid met passiviteit en depressie. Dit is mede afhankelijk van de voorkeurs ‘locus of control’. En dat is ook niet vreemd, want als je gelooft dat alles om je heen jou overkomt en je nergens invloed op hebt, wat heeft dan voor zin om überhaupt iets te doen? Dat neemt al snel de motivatie weg om iets te ondernemen waardoor je weinig positieve ervaringen opdoet en moeilijk hechte relaties aan kan gaan. Dan is een depressie bijna onvermijdelijk.
Samenvattend. Geloof en draag uit dat jij aandeel hebt in wat er gebeurt en invloed hebt op wat er mogelijk is. Besteed daarbij zo min mogelijk tijd aan het terecht wijzen van anderen. Dan maak je het meeste kans om jouw wensen te realiseren, sterke verbindingen aan te gaan met andere mensen en om gelukkig te zijn. Vraag jij je af hoe je dat moet doen of vind je dat moeilijk? Dan kan een online coach jou hier uiteraard bij ondersteunen.
Bronnen en relevante links
– Seligman, Helplessness. San Francisco, 1975.
– Test: Je kunt hier een testje doen om jouw locus of control te bepalen (ENG) http://www.psych.uncc.edu/pagoolka/LocusofControl-intro.html. Deze test is gebaseerd op de 13 vragen van: J.B. Rotter (1966) “Generalized expectancies for internal versus external control of reinforcement”, Psychological Monographs, 80, (1, Whole No. 609). – Side note: als je een volledig interne locus of control hebt is je score 0.
– TED Talk van Robert Waldinger die de langste studie over geluk uitvoerde: http://www.ted.com/talks/robert_waldinger_what_makes_a_good_life_lessons_from_the_longest_study_on_happiness?#t-712618
– Onderzoek: ‘THE SECRET OF HAPPINESS (PER HARVARD CLASS OF 1980’: http://www.primegenesis.com/blog/2010/10/the-secret-of-happiness-per-harvard-class-of-1980/
Heb jij mijn E-book over hoogbegaafdheid al gelezen?
Die kun je hier gratis aanvragen!
